ORGAN BAĞIŞI
Organ nakli nedir?
Vücutta görevini yapamayan bir organın yerine canlı bir vericiden veya ölüden alınan sağlam ve aynı görevi üslenecek bir organın nakledilmesi işlemidir.
Organ Bağışı Nedir?
Organ bağışı, 18 yaşından büyük bireylerin bilinçli bir şekilde ve özgür iradesiyle, organlarının bir veya birkaçını başka hastaların tedavisinde kullanılması adına bağışlanmasına denmektedir. Akli dengesi yerinde olup, 18 yaşını aşmış her birey organ bağışı yapmak amacıyla müracaatta bulunabilir.
Organ bağışı, medikal tedavi yöntemlerine rağmen fonksiyonlarını yerine getiremeyen bir organın bertaraf edilerek, aynı organın transplantasyon yöntemiyle donörden alıcıya nakledilmesine denilmektedir.
Tamamen gönüllülük esasına dayalı olarak bağış yapılır. Günümüzde bağışın yüzde 80’i canlı bireylerden, kalan yüzde 20’si ise kadavra vericilerden elde edilir.
Kimler Organ Bağışı Yapabilir?
18 yaşının üzerinde ve akli dengesi yerinde olan herkes organ bağışçısı adayı olabilir. Bağışçı olmak istediğinizi beyanınızı sunduğunuz nakil ekibine sürecin başında sağlık durumunuzla ilgili detaylı bilgiler vermeniz halinde bu bilgiler ve gerekiyorsa yapılacak bazı testler ışığında iyi bir aday olup olmadığınız belirlenir.
Ölüm sonrası organlarınızı bağışlamak istediğinize dair vasiyette bulunduysanız, ilk olarak hangi organların tıbbi olarak bağışlanabileceğini belirlemek için bir değerlendirme yapılacaktır.
Bağış yapmış kişinin organlarının alınabilmesi için tıbbi olarak ölü sayılması gerekmektedir. Bu da beyin ölümünün gerçekleşmesi demektir. Bitkisel hayatta, makinalara bağlı yaşamını devam ettiren bireylerden organ alımı yapılamamaktadır. Beyin ölümü kararı değerlendirme ekibi tarafından verilir.
Hangi Organ ve Dokular Bağışlanabilir?
Ülkemizde canlı ve kadavradan organ bağışı olmak üzere 2 şekilde gerçekleşmektedir. Hayatta olan kişiden yalnızca böbrek ve karaciğer nakli yapılabilmektedir. Kadavradan ise kalp, karaciğer, böbrek, pankreas, akciğer, ince bağırsak gibi organlar ve kalp kapağı, kemik, tendon, yüz, el, kol, bacak, uterus gibi organların nakilleri yapılabilmektedir.
Organ Bağışı Nasıl Yapılır?
Canlı bir bağışçı olmak için karar verirken, olası fayda ve risklerin farkında olmanız çok önemlidir. Karara varmadan evvel olabildiğince fazla bilgi edinmelisiniz. Nakil merkezi size organ bağış sürecini, olası riskleri detaylı olarak açıklamakla mükelleftir.
Ameliyatı tam olarak anlamanız ve organ bağışçısı olmanın gelecekteki sağlığınızı nasıl etkileyebileceğinin farkında olmanız önem bir noktadır. Bağışa karar verip, kararınızı değiştirmek isterseniz, bunu istediğiniz noktada gerçekleştirebilirsiniz.
Ölüm sonrası organ bağışı başvurusunda bulunmak için çok kısa bir süre ayırmanız yeterlidir. Kişi bütün olası durumları göz önünde bulundurarak, özgür iradesiyle karar verdikten sonra, İl Sağlık Müdürlüğüne, Tüm Özel ve Kamu Hastanelerine, Üniversite Hastanelerine, Organ nakli yapan merkezlere, Toplum Sağlığı ve Aile Sağlığı Merkezlerine başvuruda bulunabilir.
Organ bağışı yapmak isteyen kişiler yukarda belirtilen yerlere başvuru yaparak iki tanık huzurunda bir belge imzalayarak organ bağışı kartına sahip olurlar. Organ bağışı kartını alan kişinin, bağış kartını her zaman üzerinde taşıması gerekmektedir.
Birey hayattayken bağış yapmak istediğini beyan ettiği için kendisine bunu belirten bir organ bağış kartı verilir. Bu veriler aynı zamanda sağlık bakanlığının sistemine kaydedilip, korunmaktadır.
Kişinin ölümünün ardından beyanı bulunuyorsa gerekli protokoller uygulanır. Tabii kişi istese ve organ bağış kartına sahip olsa bile, ölüm durumunda aileden bağış için onay almak gerekmektedir. Bu yüzden organ bağışı yapan kişilerin bu meseleyi aileleriyle paylaşması önem arz etmektedir. Eğer kişi organ bağışı fikrinden vazgeçtiyse, Türkiye Organ Bağış Bilgi Sistemi’nden kaydını sildirmesi yeterlidir.
Organ Bağışından Yararlanacak Kişi Nasıl Seçilmektedir?
Bu seçim kararını, Ulusal Organ Nakli Koordinasyon Merkezi vermektedir. Ulusal bekleme listesinde yer alan kişilerin doku uyum oranı, kan grubu, bekleme listesindeki sırası ve aciliyet puanına göre karar şekillenmektedir.
Irk, din, cinsiyet, zenginlik-fakirlik ayrımına göre seçim kriterleri asla belirlenemez. Donörlerin kimlikleri ailelerinin izni olmadan ifşa edilememektedir. Ayrıca istenildiği takdirde bütün süreç gizlilik çerçevesinde gerçekleşebilmektedir.
Organ Bağışının Önemi
Organ bağışındaki yetersiz sayılar, hem ülkemiz de hem de dünyada oldukça büyük bir sorundur. Ülkemizde ölümden sonra organ bağışı kavramı çok yaygın değildir, bu yüzden kadavra bağış nakli sayıları oldukça az seyretmekte ve bağışın büyük bir bölümünü canlıdan canlıya nakiller oluşturmaktadır.
Organ bağışı oranlarının artması için herkese çok mühim görevler düşmektedir. İnsanların hayattayken sevdikleri insanlarla organlarını paylaşması yanında, ölümlerinin ardından da organlarının başka insanlarda can bulması için girişimde olması bazıları için hayati önem arz etmektedir.
Kişi hayatını kaybetmesine rağmen, böbrek, karaciğer, akciğer, kalp, bağırsak, pankreas, kornea gibi doku ve organları başka bedenlerde yaşatabilir ve birçok insana sağlıklı bir hayat hediye edebilir. Bağışlanan organlar, bazı insanların hayata tutunmasına vesile olabilir.
Organ Bağışı Hakkında Merak Ettikleriniz
Her ölümden sonra organlar alınabilir mi?
Organ bağışı yapılsa bile her ölümden sonra organ nakli mümkün değildir. Örneğin evde ya da yolda vefat eden bir kimse bağış kartı ve ailesinin rızası olsa bile organları alınamaz. Yalnızca hastane yoğun bakım ortamında beyin ölümü gerçekleşen insanlardan organ nakli yapılabilir. Yani sıkça duyduğumuz deprem ve felaketlerden sonra cesetlerin organlarının alınması gibi bir durum söz konusu değildir.
Bir organ herkese nakledilebilir mi?
Bir organın hiçbir özellik aranmadan herhangi birine nakledilmesi söz konusu değildir. Organ naklinde alıcı verici olacak kişilerin doku uyumları önem arz etmektedir. Alıcı ve vericinin doku uyumları testlerle belirlenir en yüksek doku uyumunda cerrahi işlem gerçekleştirilir. Ayrıca doku uyumunun yanı sıra nakille verilen bağışıklık önleyici ilaçlarla (İmmunsuppresive) ameliyat başarısı yükselir.
Kişi ölmeden organ nakli kararı alınabilir mi?
Tıpta en temel ilke her bireyin kendi yaşam hakkı olduğu ve trilyonda bir yaşama dönüş şansı bile olsa bu şansın sonuna kadar kullanılması gerektiğidir. Hiç kimse için nasıl olsa ölecek tabiri kullanılamaz. Hastane yoğun bakım ortamında doktorlardan oluşan bir ekip tarafından beyin ölümü kararı verilmeden organ nakli düşüncesi asla gündeme gelemez.
Dinen bir sakınca var mıdır?
Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu, organ bağışını insanın insana yapabileceği en büyük yardım olarak tanımlanmıştır. 6.3.1980 tarih 396 sayılı kararı ile organ naklinin caiz olduğunu bildirmiştir. Diğer İslam ülkelerinde de ve bütün büyük dinlerde de benzer kararlar mevcuttur. Kur'an-ı Kerim'de de (Maide Suresi, Ayet 32) " KİM BİR KİMSEYE HAYAT VERİRSE, ONUN SANKİ BÜTÜN İNSANLARA HAYAT VERMİŞÇESİNE SEVAP KAZANACAĞI " beyan olunmuştur.
Nereye-nasıl organ bağışı yapabilirim?
-İl Sağlık Müdürlüğüne
-Tüm Özel ve Kamu Hastanelerine
-Üniversite Hastanelerine
-Organ nakli yapan merkezlere
-Toplum Sağlığı ve Aile Sağlığı Merkezlerine
Organ bağışı yapmak isteyen kişiler yukarda belirtilen yerlere başvuru yaparak iki tanık huzurunda bir belge imzalayarak organ bağışı kartına sahip olurlar. Organ bağışı kartını alan kişinin, bağış kartını her zaman üzerinde taşıması gerekmektedir.
Organ bağışı için yaş sınırı ve özellik aranıyor mu?
18 Yaş ve üzeri akli dengesi yerinde olan herkes organ bağışı yapabilir ve organ bağışı kartı sahibi olabilir.
Bütün organlarımı bağışlamak istemiyorum, mümkün mü?
Organ bağışı kartının bir bölümünde bağışlamak istediğiniz organlarla ilgili seçenekler mevcuttur, bu bölümde işaretlediğiniz organlarınız dışında her hangi bir organınızın alınması söz konusu değildir.
Her organ bağışı yapanın organları mutlaka alınır mı?
Kişi organ bağışı yapmış olabilir fakat evde yolda ya da kaza yerinde ölümü gerçekleşmiş ise organları alınamaz. Daha öncede belirttiğimiz gibi ancak hastane ortamında tıbben ölümü gerçekleşmiş kişilerin organları aile bireylerinin de onayı ile alınabilir.
Organ bağışı fikrimden vazgeçtim! Mümkün mü?
Organ bağışı kartı sahibi olsanız dahi, istediğiniz anda ailenize bildirerek ve bağış kartınızı yırtarak, fikrinizden vazgeçebilirsiniz. Bakanlığımızca 2013 yılı Nisan ayında oluşturulan Türkiye Organ Bağışı Bilgi Sistemine (TODBS) kaydınız var ise kaydınızın silinmesi için organ bağışı yaptığınız kuruma ya da organ bağışı alan her hangi bir kuruluşa talebinizi iletebilirsiniz.
Organ bağışı yaptığımı, aile bireylerimden gizlemek istiyorum! Üzerimden çıkacak bağış kartı yeterli midir?
Hiçbir zaman bağış kartı tek başına yeterli değildir. Ailenizin ya da yakınlarınızın rızası olmadan organlarınız alınamaz. Bu sebeple bağış yaptığınız andan itibaren bu kararınızı ailenizle paylaşmanız gerekmektedir, organ bağışı bir nevi mirastır.
Organlarımın birine satılma ihtimali ya da belirli kişilere özellikle verilme durumu var mıdır?
Kişilerin bir bedel karşılığı organlarını vermeleri 2238 sayılı yasaya göre yasaktır. Bağışlanan organlar, bu konuyla ilgilenen Ulusal Koordinasyon Sistemi tarafından tıbben acilliği ve doku uyumuna göre en uygun alıcıya nakil edilir. Bu belirlemede zengin, fakir, ırk, cinsiyet vb. ayrımlar kesinlikle yapılmaz.
Organları alınan kişinin cenazesi vücut bütünlüğü bozulmadan teslim edilmesi mümkün müdür?
Organları alınan kişinin cenazesi son derece özenli bir şekilde vücut bütünlüğü bozulmadan aileye teslim edilir. Bu konuda nakil merkezleri özellikle hassasiyet göstermektedir.
Organ Bağışlayın, Başka Bedenlerde Can Olun ..
Organ bağışında bulunmak için hastanemiz “Organ ve Doku Bağışı Birimi”ne başvurabilirsiniz.
Organ ve Doku Bağışı Birim Sorumlusu: Selma UYAR
Adres: Aşağı Hadim Mahallesi Konya Cad. No:8 Hadim/KONYA
İletişim: 0332 418 18 85
ORGAN VE DOKU ALINMASI, SAKLANMASI VE NAKLİ HAKKINDA KANUN
https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2238.pdf
ORGAN VE DOKU NAKLİ HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ
https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=15860&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5